Nguyên nhân hình thành độc quyền nhà nước
Khái niệm
Độc quyền nhà nước là hình thức độc quyền trong đó nhà nước nắm giữ vị thế chi phối ở những lĩnh vực then chốt của nền kinh tế, nhằm duy trì ổn định chính trị – xã hội và đáp ứng yêu cầu phát triển trong từng giai đoạn lịch sử.
Nguyên nhân hình thành độc quyền nhà nước trong nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa
- Tích tụ và tập trung vốn, sản xuất:
Khi tích tụ vốn và sản xuất đạt quy mô lớn, xuất hiện các cơ cấu kinh tế khổng lồ đòi hỏi sự điều tiết tập trung từ nhà nước để đảm bảo hiệu quả sản xuất và phân phối.
- Phát triển phân công lao động xã hội:
Một số ngành mới có vai trò quan trọng (như năng lượng, giao thông, giáo dục, nghiên cứu khoa học cơ bản) đòi hỏi vốn lớn, thời gian thu hồi vốn dài và ít lợi nhuận, khiến tư nhân không muốn đầu tư. Nhà nước buộc phải đảm nhận để đảm bảo phát triển kinh tế – xã hội.
- Mâu thuẫn xã hội do độc quyền tư nhân:
Độc quyền tư nhân làm gia tăng bất bình đẳng giàu – nghèo, sâu sắc hóa mâu thuẫn giai cấp. Nhà nước can thiệp thông qua các chính sách xã hội để giảm bớt căng thẳng.
- Toàn cầu hóa và cạnh tranh quốc tế:
Sự trỗi dậy của các liên minh độc quyền quốc tế phá vỡ hàng rào quốc gia, gây xung đột lợi ích. Nhà nước cần điều tiết quan hệ kinh tế – chính trị để bảo vệ lợi ích quốc gia.
- Tác động của chủ nghĩa thực dân mới và cách mạng khoa học – công nghệ:
Yêu cầu can thiệp nhà nước vào kinh tế để thích ứng với xu thế toàn cầu và ứng dụng công nghệ hiện đại.
Kết luận: Độc quyền nhà nước hình thành từ nhu cầu điều tiết kinh tế vĩ mô, giải quyết các vấn đề xã hội và đối phó với thách thức toàn cầu, đảm bảo ổn định và phát triển bền vững.
0 Nhận xét