Biểu hiện mới của độc quyền nhà nước trong điều kiện ngày nay
1. Những biểu hiện mới về cơ chế quan hệ nhân sự
Thể chế đa nguyên trong phân chia quyền lực nhà nước trở nên phổ biến, xuất hiện cơ chế thoả hiệp và cân bằng quyền lực giữa các thế lực tư bản độc quyền, không cho phép bất kỳ thế lực nào độc tôn hoặc chuyên quyền ở các nước tư bản phát triển.
Trong nhiều trường hợp, trung tâm quyền lực nhà nước thuộc về một thế lực trung dung có vị thế cân bằng giữa các thế lực đối lập. Điều này tạo ra các thể chế kinh tế, chính trị, xã hội ôn hòa hơn, ít cực đoan so với các thời kỳ trước.
2. Những biểu hiện mới về sở hữu nhà nước
Ngân sách nhà nước trở thành công cụ quan trọng do giới lập pháp kiểm soát, trong khi giới hành pháp bị giới hạn và quản lý chặt chẽ. Ưu tiên hàng đầu là chống lạm phát và thất nghiệp.
Dự trữ quốc gia chỉ được sử dụng trong các tình huống đặc biệt; việc nhà nước nắm giữ cổ phần trong các ngân hàng và công ty lớn trở nên phổ biến.
Nhà nước đóng vai trò chính trong đầu tư vào nghiên cứu khoa học cơ bản, xây dựng kết cấu hạ tầng và giải quyết các vấn đề xã hội, trong khi các công ty tư nhân tập trung vào lĩnh vực có lợi nhuận cao.
Các tập đoàn độc quyền lớn thường thu được lợi nhuận khổng lồ từ các dự án đầu tư bằng ngân sách nhà nước thông qua đấu thầu.
Nhà nước tư sản hiện đại quyết định sự ổn định kinh tế vĩ mô thông qua các công cụ như thuế – chi ngân sách, kiểm soát lãi suất, trợ cấp, tỷ giá hối đoái và mua sắm công.
Một số nước luật hóa ưu tiên chi tiêu ngân sách cho các vấn đề xã hội như bảo vệ môi trường và an sinh xã hội.
3. Biểu hiện mới trong vai trò công cụ điều tiết kinh tế của độc quyền nhà nước
Về chính trị: Các chính phủ và nghị viện tư sản hiện đại được tổ chức như một công ty cổ phần tư bản chủ nghĩa. Sự tham gia của các đảng đối lập (kể cả đảng cộng sản) bị giới hạn ở mức độ không đe dọa quyền lực của giai cấp tư bản độc quyền.
Về kinh tế:
Vai trò của nhà nước trong điều tiết kinh tế ngày càng gia tăng, đặc biệt thông qua viện trợ nước ngoài, trở thành một phần của cơ chế điều tiết kinh tế trong nước.
Các tập đoàn độc quyền luôn quan tâm đến các dự án được chỉ định, coi đó là cơ hội cứu cánh khi gặp khó khăn như hàng tồn kho, công nghệ lỗi thời hoặc giá cổ phiếu giảm.
Trong các dự án viện trợ song phương, nước tiếp nhận thường chỉ nhận một phần nhỏ bằng tiền mặt, phần lớn là hàng hóa, công nghệ, thiết bị và chuyên gia từ nước cung cấp.
Kết luận: Độc quyền nhà nước ngày nay thể hiện sự thích nghi với bối cảnh toàn cầu hóa và đa nguyên chính trị, song vẫn duy trì bản chất phục vụ lợi ích của giai cấp tư bản độc quyền. Các biểu hiện mới phản ánh sự cân bằng giữa kiểm soát nhà nước và thị trường, đồng thời tăng cường vai trò điều tiết kinh tế vĩ mô.
0 Nhận xét