Quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập
- Quy luật này chỉ ra nguồn gốc vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng trong tự nhiên, xã hội và tư duy.
- Các khái niệm:
Mặt đối lập là khái niệm dùng để chỉ những mặt, những thuộc tính, những khuynh hướng vận động trái ngược nhau của sự vật, hiện tượng.
Mâu thuẫn là khái niệm dùng để chỉ mối liên hệ giữa các mặt đối lập của một sự vật, hiện tượng hoặc giữa các sự vật, hiện tượng với nhau. Sự liên hệ, tác động qua lại và chuyển hóa lẫn nhau của các mặt đối lập tạo thành mâu thuẫn biện chứng.
- Vận động của mâu thuẫn rất phức tạp, được biểu thị ở các quá trình sau:
+ Trong mỗi mâu thuẫn, các mặt đối lập vừa thống nhất, vừa đấu tranh với nhau.
+ Thống nhất của các mặt đối lập là khái niệm dùng để chỉ sự liên hệ, nương tựa, ràng buộc, làm tiền đề tồn tại cho nhau của các mặt đối lập. Sự thống nhất của các mặt đối lập bao hàm sự đồng nhất của nó.
+ Đấu tranh của các mặt đối lập là khái niệm dùng để chỉ khuynh hướng tác động qua lại, bài trừ, phủ định nhau của các mặt đối lập.
Trong mối quan hệ giữa thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập thì sự đấu tranh giữa chúng là tuyệt đối, nói lên sự vận động tuyệt đối của sự vật; còn sự thống nhất của các mặt đối lập là tương đối, là sự đứng im tương đối của sự vật.
- Sự phát triển và giải quyết mâu thuẫn.
Khi mới xuất hiện, mâu thuẫn biểu hiện ở sự khác biệt giữa hai thuộc tính, hai yếu tố nào đó và dần dần phát triển thành hai mặt đối lập. Hai mặt đối lập đó tồn tại trong cùng một sự vật, vừa thống nhất, vừa đấu tranh với nhau. Theo thời gian, sự khác nhau của hai mặt đối lập phát triển thành sự đối lập.
Khi hai mặt đối lập của mâu thuẫn xung đột với nhau gay gắt và nếu gặp điều kiện thích hợp thì hai mặt đối lập sẽ chuyển hóa lẫn nhau, mâu thuẫn được giải quyết làm cho sự vật cũ mất đi, sự vật mới ra đời. Sự vật mới ra đời lại nảy sinh mâu thuẫn mới và quá trình tác động, chuyển hóa của mâu thuẫn mới lại tiếp diễn.
- Phân loại mâu thuẫn: Căn cứ vào sự tồn tại và phát triển của toàn bộ sự vật, hiện tượng, có mâu thuẫn cơ bản và mâu thuẫn không cơ bản; Căn cứ vào vai trò của mâu thuẫn đối với sự tồn tại và phát triển của sự vật, hiện tượng trong mỗi giai đoạn nhất định, có thể phân chia thành mâu thuẫn chủ yếu và mâu thuẫn thứ yếu; Căn cứ vào quan hệ giữa các mặt đối lập với một sự vật, hiện tượng, có mâu thuẫn bên trong và mâu thuẫn bên ngoài; Căn cứ vào tính chất của lợi ích cơ bản là đối lập nhau trong mối quan hệ giữa các giai cấp ở một giai đoạn lịch sử nhất định, trong xã hội có mâu thuẫn đối kháng và mâu thuẫn không đối kháng.
Khái quát nội dung của quy luật: Mọi đối tượng đều bao gồm những mặt, những khuynh hướng, lực lượng... đối lập nhau tạo thành những mâu thuẫn trong chính nó; sự thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập này là nguyên nhân, động lực bên trong của sự vận động và phát triển, làm cho cái cũ mất đi và cái mới ra đời.
- Ý nghĩa phương pháp luận
Phải biết phát hiện ra mâu thuẫn, tôn trọng mâu thuẫn, nắm được bản chất, nguồn gốc và khuynh hướng vận động, phát triển của sự vật để từ đó đưa ra được những đường lối, chủ trương, biện pháp phù hợp đối với việc cải tạo, biến đổi sự vật. Việc giải quyết mâu thuẫn phải xác định được vị trí, vai trò của từng loại mâu thuẫn để có biện pháp giải quyết cụ thể với yêu cầu của hoạt động nhận thức và thực tiễn.
[1] Mâu thuẫn của sự vật, hiện tượng trong thế giới tồn tại độc lập, không phụ thuộc vào ý thức con người; nói cách khác, mâu thuẫn là cái vốn có của bản thân sự vật, hiện tượng
[2] Mọi sự vật, hiện tượng trong mọi lĩnh vực của tự nhiên, xã hội và tư duy đều tồn tại mâu thuẫn. Chỉ có sự khác nhau giữa mâu thuẫn đã phát hiện ra và mâu thuẫn chưa phát hiện ra
[3] Mỗi sự vật, hiện tượng trong mỗi lĩnh vực khác nhau, qua từng giai đoạn phát triển, mâu thuẫn có đặc điểm, vị trí, vai trò khác nhau đối với sự vận động, phát triển của sự vật. Đó là mâu thuẫn cơ bản và không cơ bản, mâu thuẫn bên trong và bên ngoài, mâu thuẫn chủ yếu và thứ yếu…
-----
Nguồn: Mai K Đa, Bùi Quang Hưng (2023), Triết học Mác – Lênin: một tóm tắt rất ngắn gọn. Tài liệu hỗ trợ học tập - Lưu hành nội bộ. Url: http://www.elibrary.vn/p/triet-hoc-mac-lenin-tom-tat.html
e-LECTURER.vn
Blog chia sẻ tài liệu hữu ích cho giảng viên, sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh!
0 Nhận xét